Kindersterretjes.

Ciske de Rat: Zachte armen voor volmaakt schoffie
Musical Door Patrick van den Hanenberg


AMSTERDAM - Het is misschien niet echt eerlijk tegenover componist Henny Vrienten en tekstdichter André Breedland. Zij hebben zich suf geschreven voor de musical Ciske de Rat, maar vooral bij Ik voel me zo verdomd alleen lopen je de rillingen over de rug.

De hit uit de film van 1984, die in de theatermusical is teruggehaald, is een superieur levenslied, waarin de vooroorlogse ellende, Jordaansentiment en de onbevangenheid van een kind prachtig samenvallen. Wat dit nummer onvergetelijk maakt in de musical is dat het een duet is geworden van Danny de Munk, de film-Ciske maar nu als volwassen man, en zijn schaduw uit het verleden, gespeeld door het innemende joch Dave Dekker. De kleine rat begint krachtig ingetogen aan het lied, en krijgt dan steun van zijn oudere ik, die als soldaat terugkijkt op zijn bewogen jeugd, waarin hij zijn tirannieke moeder heeft vermoord. Twee Ciske-producties ineen, hier wordt Nederlandse cultuurgeschiedenis geschreven.

Twaalfhonderd ‘blanke jongens tussen de 8 en 12 jaar met een maximale lengte van 1.50 m. en een heldere zangstem’ deden auditie voor de rol van Ciske en zijn klasgenoten. Het premièrepubliek met de koningin zag Dave Dekker als de eerste Ciske. Al zijn die andere Ciskes maar half zo goed als Dekker, dan zal niemand klagen. Hier stond de reïncarnatie van André Hazes, Willy Alberti en Danny de Munk zelf. ‘Had ik maar iemand om van te houden, twee zachte armen om me heen.’ Met die armen om hem heen komt het wel goed: die omhelzing krijgt hij van het publiek.

Koningin
Het verhaal begint met koningin Wilhelmina die haar landgenoten eind augustus 1939 via de radio toespreekt. ‘De situatie is ernstig.’ Met het ritme van een trein, die naar de afgrond dendert, zingen gemobiliseerde soldaten over de dreiging. Tekst, compositie en uitvoering zijn volmaakt. En dat blijft de hele avond zo. De muziek van Vrienten is foutloos en haakt in op elke sfeerwijziging in het verhaal: Charleston, Jordaanwals, Sondheim-complexiteit, alles zit erin. De tekst is brutaal en warm, het spel is ontroerend en geestig. Marjolein Touw als grofgebekte harde moeder is meesterlijk, en zo kan het hele rijtje spelers worden afgegaan. Ciske de musical staat op de schouders van de hele Nederlandse musicalgeschiedenis, van De Jantjes via Kruimeltje tot de Schmidt/Bannink-producties. Dit is de indrukwekkendste oorspronkelijke musical uit de stal van Joop van den Ende.

De musical gaat verder dan de film, die ophoudt als Ciske uit de jeugdinrichting komt. Nu wordt ook het oorlogsverhaal verteld met de ideologische tegenstellingen. De twee perioden van Ciskes leven worden slim overbrugd door meester Bruijs (Hugo Haenen), die de kleine rat zo liefdevol heeft opgevangen en nu als wachtmeester in mobilisatietijd over soldaat eerste klas Cis Vrijmoeth waakt. In het dramatische lied Oorlog in mijn hoofd – waarin De Munk zich een groot acteur en zanger toont – zien we de strijd aan de Grebbelinie, maar ook de traumatische moord op zijn moeder. Ciske de Rat is een aaneenschakeling van emoties zonder enige dip.

Mijn mening: ik vind dat kinderen steeds jonger gaan acteren. Op zich is daar niks mis mee. Maar er zijn ook kinderen die op een gegeven moment de druk niet meer aan kunnen. Kijk naar Britney Spears. Is het dan nog wel zo verstandig om kinderen op een jonge leeftijd te laten acteren?